De lol stopt echter wanneer fantasie de werkelijkheid ontmoet en de film- en tv-wereld zelf slachtoffer wordt van cyberaanvallen.
Soms worden de glitter en glamour, de fictie en de fantasie werkelijkheid. Zelfs in 'Tinseltown' Hollywood. Al jaren – wat zegt u? Decennia! – komt de hoofdstad van de Amerikaanse filmindustrie met de meest innovatieve en dan weer belachelijke scripts op de proppen over cybercriminelen, verdwenen data dat kan leiden tot wereldoorlogen en meltdowns en hackers met goede en minder goede intenties. Ironie o ironie toen Hollywood enkele jaren terug zelf het slachtoffer werd van een gigantische hack waardoor tonnen aan informatie niet bestemd voor derden letterlijk op straat kwam te liggen.
Een van de grootste filmmaatschappijen ter wereld – Sony Pictures Entertainment – werd eind 2014 doelwit van een enorme cyberaanval. De verantwoordelijkheid werd opgeëist door het mysterieuze clubje Guardians of Peace (GOP). De onverlaten kregen dankzij de aanval karrenvrachten aan interessante, gloeiendhete informatie in handen. Zeer persoonlijke gegevens van Hollywood-bazen en topacteurs, maar ook geheime cijfers en nogal pijnlijke interne mailwisselingen.
Noord-Korea
Aanleiding? Sony had het aangedurfd een satirische film te produceren met een hoofdrol voor de Stalinistische opperleider Kim Jong-un van Noord-Korea. Volgens velen was de dictator niet gecharmeerd van het werkje (overigens een niet al te beste comedy met onder meer James Franco) en zat zijn regime achter de hack als wraak. Andere experts hadden dan weer de hackgrage Russen in de smiezen en ook oud-medewerkers van Sony konden wel eens met de aanval te maken kunnen hebben.
Uiteindelijk is er nog steeds niet met honderd procent zekerheid een dader aan te wijzen, maar de filmmaatschappij zat met de gebakken peren. Films verschenen op malafide sites en het script van de dan nog nieuwe Bondfilm werd in de openbaarheid gebracht. Sony houdt het op een totale schadepost van 15 miljoen dollar. Experts komen echter op een veel groter bedrag van 85 miljoen uit. Hoe dan ook bepaald geen kattenpis.
Overigens was de Sony-hack niet de enige aanval waarmee het filmwereldje te maken kreeg. Regelmatig lekken er naaktfoto's van beroemde vrouwen, naam van deze voortdurende hack – met een belangrijke rol voor iCloud: 'The Fappening'. Actrices, modellen en zangeressen als Kristen Stewart, Jennifer Lawrence, Miley Cyrus en Kate Upton waren slachtoffer en zagen zichzelf in evakostuum verschijnen op sites als Reddit. Apple trof zo snel mogelijk maatregelen- gebruikers van iCloud krijgen voortaan veel eerder een pushbericht of andere notificatie wanneer er iets vreemd aan de hand lijkt met een account, maar het was de welbekende mosterd na de maaltijd... Het leed was al geleden.
Koude Oorlog volgens Hollywood
Tot zover de realiteit. Wie had ten tijden van 'WarGames' ooit kunnen bedenken dat Hollywood zelf een lijdende rol zou hebben in digitale (oorlogs-)spelletjes? WarGames? Een piepjonge Matthew Broderick speelt een hacker in deze filmhit uit 1983. De Koude Oorlog was nog volop bezig, dus een verhaaltje waarin de jonge hacker per ongeluk in een ultrageheim militair computersysteem terechtkomt die mogelijke nucleaire oorlogen voorspelt, speelde perfect in op onze al dan niet terechte angst voor kernkoppen en boze Sovjets. De prent viel in de smaak, kreeg een eigen videogame op de ColecoVision en was in 1984 ook te spelen via de Atari 8-bit en Commodore 64.
Mooie anekdote: het verhaal gaat dat de toenmalige Amerikaanse president Ronald Reagan de film zag en hem inspireerde tot gesprekken met zijn persoonlijke adviseurs en leden van het congres die leidden tot het zogenaamde NSDD-145-programma (voluit National Security Decision Directives) dat de nationale veiligheid en die van het Witte Huis zelf moest vergroten. Een zeer vroeg cybersecurityprogramma mag je het best noemen.
Floppydisk
Minder goed en minder geloofwaardig is de cyberthriller 'The Net' met daarin de hoofdrollen voor Sandra Bullock en de totaal vergeten Jeremy Northam. Het gaat hier waarschijnlijk om de allereerste grote speelfilm waarin internet met naam en toenaam wordt genoemd. In de film uit 1995 komt systeemanalist Angela (Bullock) terecht in een vies spelletje waarin Defensie een smerige rol heeft. Een floppydisk (!) met daarop uiterst gevoelige en gevaarlijke informatie, dito e-mails en enkele vervaarlijke cyberterroristen maken het leven van onze heldin niet gemakkelijk. Aan haar om het eigen hachje en dat van een hele natie te redden. Met de ogen van 2017 gezien doet 'The Net' koddig aan, maar in het midden van de jaren negentig was de plot nog een prima B-thrillertje voor de meeste kijkers voor wie zaken als websites, e-mail en internet nog een futuristische ver van mijn bed-show was.
Ook in 1995 kwam de film 'Hackers' uit. Een flop in de cinema, maar inmiddels heeft de thriller met onder meer een rol voor de nog jonge Angelina Jolie een cultstatus. Weer was er het internet dat ruim twintig jaar terug al werd gezien als een steeds groter en machtig groeiend medium. Een groepje van hackende scholieren dat te maken krijgt met geheime diensten en pislinke criminelen, met computervirussen en mysterieuze memo's: voer voor een absolute cultfilm die leunt op het credo van het Hackers Manifesto: 'This is our world now... the world of the electron and the switch [...] We exist without skin color, without nationality, without religious bias... and you call us criminals. [...] Yes, I am a criminal. My crime is that of curiosity.' Hoe postmodern wil je het hebben.
Veel minder bekend is de film 'Track Down' (uitgebracht als 'Takedown' in de States) uit 2000. Het draait hier om de computerhacker Kevin Mitnick en het verhaal is gebaseerd op waargebeurde feiten. De goede man ontsnapt steeds weer uit de handen van federale agenten en de politie. Alsmaar opnieuw breekt hij met vernuftige gadgets in vele computers in en komt de hacker in het bezit van geheime en waardevolle informatie. De zaken worden echter ingewikkelder wanneer de computercrime-expert Tsutomu Shimomura op Kevin zijn pad komt. Wat volgt is een bloedspannend kat-en-muisspel tussen de twee computergeniën.
Gevaarlijke machtswellustelingen
Naarmate de jaren vorderen is cybercriminaliteit een steeds vaker gebruikt thema in films. Gebruikt door gesjeesde kluiskrakers, Russische spionnen en gevaarlijke machtswellustelingen. Charmante boeven manipuleren in de 2003-versie van 'The Italian Job' via de computer verkeerslichten en devices om zo de overval van de eeuw te plegen. In 'Algorithm' (2014) gaat een hacker aan de slag met – je verwacht het niet – algoritmes om in het bezit te komen van geheime overheidsprogramma's. Een jaar later verschijnt 'Blackhat' in de bioscopen waarin meneer de hacker (Chris Hemsworth) zijn vingers brandt aan beursmiljoenen en een Chinese kerncentrale.
Het is slechts een topje van de ijsberg wanneer we het hebben over hackers en cybersecurity in de filmwereld. De thematiek is een steeds grotere inspiratie voor scriptschrijvers en producenten. Met de komst van streamingdiensten als HBO, Amazon en vooral Netflix en talloze andere gespecificeerde tv-kanalen neemt het aantal zelfs alleen maar toe. Hele tv-series draaien (gedeeltelijk) om computersystemen, verdwenen data dat tot levensbedreigende situaties kan leiden (daar helpt echt geen GDPR meer aan), hackers en cyberterreur.
Homeland en Mr. Robot
In de spionagereeks 'Homeland' (gemaakt voor betaalkanaal Showtime, bij ons op Netflix) zitten hoofdpersonages Carrie Mathison (Claire Danes) en Saul Berenson (Mandy Patinkin) vaak met hun CIA-snufferd in de computers en de daaraan gelieerde programma's om onze wereld te verschonen van kwaadwillende al-Qaeda-terroristen en ander internationaal georiënteerd tuig.
De hacker zien we weer terug in 'Mr. Robot' dat draait om de jonge programmeur Elliot Alderson (Rami Malek). Overdag werkt hij bij een internetbeveiligingsbedrijf en ‘s nachts gebruikt hij zijn hackerskunsten om zo vrienden en kennissen te beschermen tegen mensen met kwade bedoelingen. Contact is voor Elliot alleen via het computerscherm draaglijk en hacken is de uitlaatklep waarmee hij zich nog een beetje verbonden kan voelen met mensen.
Wanneer de jongeling wordt gerekruteerd door een onbekende man die 'Mr. Robot' op zijn jasje heeft staan begint het verhaal pas echt. Deze Mr. Robot (Christian Slater) vraagt Elliot om lid te worden van een hackersteam genaamd 'fsociety' met als doel juist dat bedrijf te vernietigen waar de programmeur de beveiliging voor doet. Het zijn de ingrediënten voor een even smakelijke als spannende cyberthrillerserie.
Computernerds
Overigens hoeven niet alle series die handelen over de cyberwereld, IT en technologie te vervallen in adrenaline-oppompende televisie. Computernerds (zie ook kader), IT-genieën en hun habitat vormen ook een prima basis voor satire en comedy. 'The IT Crowd' startte in 2006 en stopte in 2013 met een special maar is inmiddels cult te noemen. De serie draait om een IT-afdeling binnen een groot bedrijf in Londen. Hier geen plot over cyberaanvallen en technologisch vernuft, maar aanrommelende IT-medewerkers die steeds weer in awkward situaties terechtkomen.
'Silicon Valley' is een satirische reeks, startte in 2014 op HBO en wordt nog steeds gemaakt. Alles draait om een tech-startup en we maken kennis met de zes stuntelende entrepreneurs die vooral met zichzelf en elkaar bezig zijn. Een van de mannen achter de comedy is Mike Judge. Wij kennen hem als een van de makers van 'Beavis and Butt-Head' en 'King of the Hill', maar de Amerikaan startte in 1987 zijn eigen loopbaan bij een startup in Silicon Valley. Zijn belevenissen vormden een grote inspiratie voor de sitcom.
