2015 het jaar van 4K?

In 1996 heeft de Amerikaanse Federal Communications Commission (FCC) een reeks aan nieuwe standaarden aangenomen, waarin een aantal verschillende hd-beeldformaten werden bepaald. Video bestaande uit 1080 en 720 beeldlijnen werden officieel vastgelegd. Diverse nieuwe producten kwamen op de markt die de nieuwe hd-standaard omarmden. Tv's, monitoren, projectoren, alles wat beeld kon produceren, maakte de stap naar de nieuwe standaard. De overstap van sd naar hd ging redelijk snel, maar vanaf dat moment is het op gebied van evolutie in resoluties vrij stil geweest. Schermen kregen nieuwe technieken voor betere kleur- en zwart/wit-weergave, modellen werden dunner en geavanceerder, maar de resolutie van deze schermen en technieken is voor de consument, bijna tien jaar lang, constant gebleven.

Ultra high definition

Sinds een paar jaar wordt de markt overgoten met de term 'ultra-hd', afgekort uhd. Hieronder vallen 4, 5 en 8K. Voor de gemiddelde consument is 4K het meest betaalbare wat je momenteel kunt krijgen. Voor 5K zul je wat dieper in de buidel moeten tasten, 8K is praktisch onbetaalbaar. Momenteel kun je een 4K-televisie of -monitor kopen van diverse fabrikanten, waarbij je grofweg de keuze hebt uit twee soorten displays: 4K en 4K hd. Volgens de uhd-standaard heeft een 4K-scherm een resolutie van 4096 x 2160 pixels. Een 4K hd-scherm heeft een schermresolutie van 3840 x 2160 pixels, waarmee het feitelijk geen 'echt' 4K-scherm is. Net als 720p en 1080p, heeft 4K hd een beeldverhouding van 16:9. Hierdoor schaalt het beeld gemakkelijker van en naar andere 16:9 formaten, zonder dat je beeld gaat vervormen. Daarom wordt 4K hd ook vaak Quad-hd genoemd; een 4K hd-scherm kun je namelijk opvullen met vier full-hd beelden in een kader van twee bij twee. Uhd wordt niet alleen beperkt tot beeldschermen op formaat, ook kleinere displays doen een stap in de richting van uhd.

Adoptie

Net als met elke nieuwe techniek kost het tijd voordat een techniek of product voet aan de grond krijgt. De eerste high definition-schermen waren pas vanaf 2004 hd ready. Vanaf dat moment kwamen ook de eerste full-hd-displays beschikbaar voor de consument, maar wel voor flinke bedragen. Als je een hd-tv kocht in 2004 of 2005, dan had je hetzelfde probleem als dat je nu hebt met 4K en hoger, namelijk het early adopter-effect: schaarse aanbieding van content die volop gebruik maakt van 4K-resoluties.

Wel of niet UHD?

Nu komt, net als bij de introductie van de hd-standaard, dezelfde vraag terug als het gaat om tv's en monitoren: 'Waarom zou ik een 4K-scherm kopen als er nog geen content voor beschikbaar is?'. Een zeer begrijpelijke vraag. Echter, de techniek is tegenwoordig een stuk verder dan in 2004 en 2005. Met de huidige technologie en beschikbare media is een 4K-scherm zo gek nog niet. Het upscalen (opschalen) van full-hd naar 4K gaat met een kwalitatief goed scherm zonder problemen en levert prima beeldkwaliteit op. Uiteraard geldt hier dat goedkoop duurkoop kan zijn, dus even onderzoek doen naar je scherm voordat je er een aanschaft, is nooit een slecht idee.

Streamingdiensten als Netflix, Amazon Prime (alleen voor de VS) en YouTube bieden inmiddels 4K-content aan. Ook wordt oudere content opnieuw uitgebracht in 4K. Dit gebeurde ook met de overstap van sd naar hd. Het maken van eigen 4K-content is trouwens ook mogelijk. Een gemiddelde high-end fotocamera maakt foto's twee tot drie keer groter dan 4K en als je over een camera beschikt met filmmodus behoort zelfs filmen in 4K vaak tot de mogelijkheden.

De kosten voor het aanschaffen van een degelijk 4K-scherm mag het probleem ook niet meer zijn: vanaf ongeveer zeshonderd euro heb je een tv of monitor die 4K ondersteunt.

Techniek

Voordat je naar de winkel rent om een 4K-monitor of -televisie aan te schaffen, zijn er enkele puntjes om op te letten. Zo zal niet elke laptop of computer in staat zijn om 4K probleemloos en vloeiend weer te geven, laat staan 5K of 8K. In tegenstelling tot wat je misschien zou verwachten, is het niet simpelweg een kwestie van het aansluiten van een kabel. Je hebt hier specifieke hardware voor nodig zoals een videokaart die 4K ondersteunt. Kort door de bocht genomen, is beeld niets meer dan een verzameling van data. Hoe hoger de resolutie, hoe groter de stroom aan data. Hier spelen nog enkele zaken een rol, zoals de refreshrate (ververssnelheid) en de color depth (kleurendiepte). Om beeld op een beeldscherm te kunnen produceren heb je te maken met de bandbreedte; de hoeveelheid data die tegelijkertijd verzonden kan worden. Hoe hoger de bandbreedte, des te meer data je tegelijkertijd kunt laten zien.

Kabels en aansluitingen

Om 4K-beeld op een scherm naar keuze te krijgen, gebruik je uiteraard de benodigde kabels. Het versturen van 4K-content kan enkel via een hdmi-poort, displayport en Thunderbolt. Voor de gemiddelde gebruiker is hdmi de meest voor de hand liggende keuze. De meeste monitoren en tv's beschikken immers over hdmi, maar meteen loop je dan tegen een mogelijk probleem aan: hdmi ondersteunt 4K met 60 Hz, maar alleen met hdmi 2.0. Heb je een computersysteem dat ouder is dan een jaar, dan is de kans groot dat je enkel een of meerdere hdmi 1.4-poorten hebt. Ga vóór aanschaf na of jouw hdmi-poort wel een hdmi 2.0-poort is. Een andere optie is de displayport. Displayport 1.2 kan zonder problemen 4K 60Hz aan, alleen worden 4K'displayports nauwelijks aangetroffen op tv's en vind je deze vooral op monitoren. Thunderbolt is een derde optie, maar dit vind je alleen terug op apparaten van Apple. Een laatste optie is gebruik maken van adapters, maar ook daar moet je opletten of de adapter naar keuze wel of geen 4K met 60Hz ondersteunt. 4K hd is mogelijk met een adapter, maar alleen met een refreshrate van 24, 25 of 30Hz. Kijk je een film, dan is dat geen probleem. Maar voor vloeiend beeld is 60Hz wel een vereiste. Tijdens de CES is een displayport 1.2 naar hdmi 2.0-adapter aangekondigd, alleen wanneer zo'n adapter daadwerkelijk beschikbaar is, is nog volkomen onduidelijk. Kortom: voordat je een nieuw scherm gaat aanschaffen, is het handig om te kijken of je apparatuur het aan kan.

Toekomst

4K wordt de nieuwe standaard zoals full-hd dat op dit moment is. 4K is momenteel beschikbaar, zowel in content als in hardware en met de benodigde standaarden zit het goed. Ook smartphones zullen schermen met 4K-resolutie krijgen zoals hd-schermen ook op die devices inmiddels een standaard zijn. We zitten momenteel vol in de overgang van full-hd naar 4K. Er worden nog steeds schermen geproduceerd met full-hd resolutie en dat is prima. Wie geen 4K-scherm nodig heeft, zal nog steeds prima uit de voeten kunnen met een full-hd scherm. Is je tv echter toe aan vervanging, kijk dan eens naar een 4K-scherm. En die content, die komt wel.