AI en eenzaamheid: vrees en oplossingen

Voor organisaties en HR‑professionals is het belangrijk om niet alleen te kijken naar wat AI kan doen, maar ook naar wat AI betekent voor menselijke interactie, samenwerking en werkplezier, vooral in een tijd waarin hybride werken gemeengoed is. In dit artikel bespreken we de correlatie tussen AI en eenzaamheid.

De vrees voor meer eenzaamheid

Recent Nederlands onderzoek onder ruim 1.100 werknemers toont duidelijke zorgen. Eén op de twee Nederlanders vreest meer eenzaamheid op de werkvloer zodra AI een prominentere rol krijgt. Uit het onderzoek blijkt dat 54% van de Nederlandse werknemers verwacht dat mensen zich sneller eenzaam zullen voelen zodra AI een grotere rol gaat spelen. Daarnaast geeft 40% aan dat AI een bedreiging vormt voor het persoonlijke contact met collega’s —  een zorg die extra speelt in een tijd waarin veel wordt thuisgewerkt. Opvallend is dat 48% tegelijkertijd denkt dat AI de relatie tussen collega’s níet zal veranderen. Zij verwachten weliswaar minder contactmomenten, maar geen directe schade aan de onderlinge band.

De behoefte aan menselijkheid blijft groot. Ruim driekwart (77%) van de respondenten verkiest een menselijke collega boven een AI‑assistent bij hulpvragen, vooral in situaties waarin empathie cruciaal is, zoals bij informele gesprekken, motivatie‑ of stressbegeleiding en het geven van feedback. In deze context zegt Martien Merks, CEO van Fellowmind Nederland: 'Een gezonde AI‑strategie vraagt om aandacht voor zowel technologische mogelijkheden als voor de menselijke kant van werk. Werknemers geven duidelijk aan dat contact, aandacht en vertrouwen onmisbaar blijven in hun werk.”

Wat internationale studies laten zien

De zorgen in Nederland sluiten aan bij inzichten uit internationaal onderzoek. Diverse studies, waaronder gepubliceerd in het Journal of Applied Psychology, wijzen erop dat werknemers die intensief met AI werken, vaker gevoelens van eenzaamheid en isolatie ervaren. Deze gevoelens worden onder andere in verband gebracht met slechtere slaapkwaliteit en dalend welzijn. Hoewel wetenschappers nog voorzichtig zijn met het leggen van causale verbanden, blijkt uit meerdere analyses dat AI-interactie het vermogen tot emotionele wederkerigheid mist; een fundamenteel element van menselijke connectie. Vooral werknemers met sociale angst of onzekerheden blijken gevoeliger voor deze effecten.

Deze patronen zetten organisaties voor een dubbele uitdaging. Enerzijds willen ze de voordelen van AI benutten, anderzijds moeten ze bewaken dat de sociale dimensie van werk niet uitgehold raakt.

Cijfers rond mentale gezondheid en verbondenheid

Ook los van AI speelt eenzaamheid een rol op de werkvloer. Het RIVM wijst op een toename van mentale klachten onder werkenden, waaronder stress, burn-outklachten en gevoelens van afzondering. Die cijfers laten zien dat verbondenheid geen vanzelfsprekendheid is en dat technologische veranderingen bestaande risico’s kunnen versterken als er geen bewuste tegenmaatregelen worden genomen.

Hoe gebruik je AI gezond?

Organisaties die AI willen integreren op een mensgerichte manier, doen er goed aan de implementatie strategisch te benaderen. AI kan prima worden ingezet voor repetitieve en administratieve taken, zodat medewerkers meer tijd overhouden voor interactie, samenwerking en creatief werk. Cruciaal daarbij is dat AI als hulpmiddel wordt gebruikt, niet als vervanging van menselijke samenwerking. Leiders kunnen hierin het verschil maken door AI‑trainingen aan te bieden die duidelijk maken wanneer technologie ondersteunend is, en wanneer juist menselijke interactie noodzakelijk blijft.

Daarnaast loont het om actief te meten hoe medewerkers het contact met collega’s ervaren. Vragenlijsten, check‑ins en signaleringsmechanismen helpen om verbondenheid, welzijn en psychologische veiligheid zichtbaar te maken. Tegelijkertijd moeten werkstructuren sociaal blijven functioneren. Dagelijkse stand‑ups, gezamenlijke evaluatiemomenten en teamrituelen verdienen bescherming, ook wanneer digitale tools hun intrede doen.

Tot slot spelen leiderschap en organisatiecultuur een sleutelrol. Leidinggevenden die ruimte maken voor open communicatie, empathie en informeel contact bouwen aan een werkomgeving waarin AI geen bedreiging vormt, maar juist ruimte creëert voor het menselijke aspect.

AI: tussen kansen en eenzaamheid

AI biedt grote kansen op het gebied van automatisering en efficiëntie, maar roept tegelijk nieuwe vragen op over de sociale dynamiek van werk. Voor organisaties ligt de uitdaging in het vinden van een balans waarin AI de mens ondersteunt en vooral niet vervangt. Wie erin slaagt om technologie én menselijkheid te integreren in een toekomstgerichte werkcultuur, bouwt aan een veerkrachtige organisatie die klaar is voor het AI‑tijdperk.