Connectivisme in IT: leren via netwerk

Connectivisme is een leertheorie die begin deze eeuw werd geformuleerd als antwoord op de beperkingen van bestaande modellen zoals behaviorisme, cognitivisme en constructivisme. Siemens en Downes stellen dat leren in het digitale tijdperk vooral plaatsvindt via netwerken van mensen, systemen en technologieën. De kern van hun gedachte: kennis zit niet alleen in mensen, maar ook in netwerken en tools. Leren is het vermogen om die netwerken op te bouwen, bij te houden en te benutten.

Belangrijke uitgangspunten van connectivisme zijn dat leren gebeurt over platformen heen, oftewel, niet vanuit één manier. Ja, een individu kan in een training rechtstreeks van een leraar of expert leren, maar net zo goed via een tutorial op Youtube, een conversatie met een LLM of een discussie via Discord. Het connectivisme stelt dat leren vanuit verschillende kanalen essentieel is, zeker met de snelheid waarmee informatie zich beweegt en de hoeveelheid die in het digitale tijdperk op ons af komt. Up-to-date blijven is belangrijker dan ooit, en is alleen mogelijk door in een netwerk te werken.

Vanwege dat laatste vinden George en Stephen het ook belangrijker om vaardig te zijn in het leggen van verbindingen, dan in het onthouden van feiten. De vraag 'wat weet ik?' staat achter de vraag 'weet ik waar ik iets kan vinden en wanneer het relevant is?' en schakelen tussen documentatie, collega's en netwerken is waardevoller dan een encyclopedisch geheugen hebben.

Daarmee is het in het connectivisme ook geen zwakte om dingen niet uit je hoofd te weten. Juist het vermogen om externe kennisbronnen goed te benutten, is erg handig. Dat kan door het opbouwen van een persoonlijk kennissysteem, bijvoorbeeld via Obsidian, of met bookmarkingssystemen ingericht op het eigen leergedrag. Daarbij is naast de 'wat' ook de 'waar' en de 'hoe' belangrijk op te slaan, om aan anderen ook inzicht te geven in het leerproces.

Connectivisme in de IT

Voor IT-teams is dit gedachtegoed bijzonder herkenbaar. Denk aan developers die via Stack Overflow tot een oplossing komen, engineers die scripts delen via GitHub of securityprofessionals die updates volgen in gespecialiseerde Telegramgroepen. Kennis zit in de infrastructuur van tools én in het collectief van vakgenoten. De teamleden die het meest effectief functioneren, zijn niet per se de ‘slimsten’, maar zij die het snelst relevante informatie weten te vinden, beoordelen en toepassen.

Bovendien vraagt de manier van werken binnen IT steeds vaker om lerende netwerken:
 

• Agile-methodieken draaien om continue feedback en gezamenlijke kennisopbouw.
• DevOps is bij uitstek een cross-functionele aanpak waarin kennisdeling centraal staat.
• Cloud-native infrastructuren vereisen up-to-date kennis van tools en afhankelijkheden.

Connectivisme sluit hierbij aan door te erkennen dat het netwerk zelf een leerveld is.

Toepassingen in de praktijk

Wat betekent dit concreet voor de inrichting en samenwerking van IT-teams?

1. Maak netwerkleren expliciet

Stimuleer collega-IT’ers om hun bronnen te delen: favoriete blogs, Discord-kanalen, podcasts of open source communities. Deze netwerken vormen de kern van hun professionele ontwikkeling.

2. Beloon kennisdeling, niet alleen output

Een pull request of deployment is belangrijk, maar het delen van inzichten in retrospectives of via interne wiki’s verdient net zo goed waardering.

3. Faciliteer platformonafhankelijke kennisinfrastructuur

Gebruik tools zoals Notion, Confluence of Obsidian waarin links, updates en contexten op natuurlijke wijze samenkomen – als digitaal netwerk van kennis.

4. Leer ook van buiten je team

Connectivisme onderstreept het belang van externe netwerken. Moedig deelname aan open source-projecten aan, laat mensen bloggen of intern presenteren wat ze extern leerden.

5. Train het leren zelf

Geef IT-professionals niet alleen inhoudelijke trainingen, maar leer ze ook hoe ze leren: slim zoeken, bronnen beoordelen, peer-feedback geven en documenteren.

Van documentatie naar dialogen

Waar klassieke leermodellen focussen op kennisoverdracht, zet connectivisme de stap naar kennisontwikkeling in real-time netwerkverband. Voor IT-teams betekent dit dat leren niet langer iets is wat gebeurt tijdens een cursus of training, maar tijdens een code review, een Slack-discussie of een bugfix. Door het leergedrag van teams te benaderen als een levend netwerk - net als de technologie waarmee ze werken - ontstaat een adaptieve, lerende organisatie. En dat is precies wat nodig is in een IT-wereld die nooit stilstaat.