Gemeentes niet klaar voor Wmebv-deadline

De Nederlandse Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft het onderzoek op vrijdag 6 juni 2025 aangeboden gekregen tijdens het Wmbev congres: Bouwen aan (digitale) dienstverlening.

Verplichtingen in het kader van de Wmebv

Op 1 januari 2026 treedt de Wmebv in werking. Nederlandse gemeenten staan voor de opgave om op tijd te voldoen aan de verplichtingen die de nieuwe wet stelt. De Wmebv is van maatschappelijk belang, omdat het duidelijke spelregels vastlegt voor de communicatie tussen inwoners, bedrijven en overheden. De Wmebv verplicht niet alleen gemeenten, maar alle Nederlandse overheden onder andere om per product of dienst ten minste één digitaal kanaal in te richten en aan te wijzen, ontvangstbevestigingen te versturen en inwoners te ondersteunen bij digitale communicatie met de overheid (zorgplicht).

Digitale aanvragen printen

De Wmebv stelt dat iedereen elektronisch zaken moet kunnen doen met gemeenten, wanneer het contact deel uitmaakt van een procedure over een besluit, klacht of ander wettelijk voorgeschreven bericht. De wet verplicht gemeenten hierbij digitale kanalen, zoals e-formulier, e-mail of MijnGemeente omgeving, formeel aan te wijzen door middel van het aanwijzingsbesluit. Daadkracht heeft door middel van online onderzoek op de gemeentelijke websites van alle 342 gemeenten, voor 20 veel bezochte producten en diensten, zoals evenementenvergunning, geboorte-aangifte, leerlingenvervoer of bezwaar, onderzocht of gemeenten een digitaal kanaal beschikbaar stelden aan hun inwoners en bedrijven. Binnen het onderzoek zijn in totaal 6.840 producten en diensten bij 342 gemeenten onderzocht. Gemeenten hebben voor 81,8% van alle onderzochte producten en diensten een digitaal kanaal beschikbaar gesteld op de gemeentelijke website.

Van de 342 gemeenten hebben 9 gemeenten voor alle 20 onderzochte producten en diensten een digitaal kanaal beschikbaar gesteld. 97,4% van de gemeenten heeft daarmee voor één of meer veel bezochte producten en diensten geen digitaal kanaal beschikbaar gesteld.

Gemeten naar digitaal kanaal, bieden gemeenten voor de onderzochte producten en diensten voor het overgrote deel (76,2%) e-formulieren aan, gevolgd door e-mail (17,7%) en Mijn Gemeente (6,1%). Van het totaal aan producten en diensten moet 3,5% van de aanvragen door inwoners en bedrijven worden geprint, fysiek ingevuld, ingescand en aan de gemeente per e-mail verstuurd.

Helft van de gemeenten stuurt geen ontvangstbevestiging

Wanneer gemeenten een digitaal bericht ontvangen via een digitaal kanaal, moeten zij de ontvangst van dit bericht bevestigen aan de inwoner of het bedrijf, zo stelt de Wmebv. Een inwoner of het bedrijf weet dan dat het bericht is aangekomen en dat termijnen gaan lopen. Op de vraag die via het algemene contactkanaal is gesteld: “Zijn er kosten verbonden aan het parkeren in de buurt van het gemeentehuis?” heeft de helft van de gemeenten (51,5%) binnen 10 werkdagen de ontvangst van het bericht bevestigd. In alle gevallen stuurden gemeenten de bevestiging per e-mail. Gemeenten binnen de kleinste inwonerscategorie (tot 25.000) versturen in 48% een ontvangstbevestiging, bij de gemeenten in de grootste inwonercategorie (250.000+) is dit 75,0%.

Nog geen 2% gemeenten heeft een aanwijzingsbesluit gepubliceerd

De Wmebv verplicht gemeenten via een officieel besluit bekend te maken welke digitale kanalen voor de formele berichten openstaan. Dit besluit heet ook wel het aanwijzingsbesluit. Niet ieder kanaal is geschikt voor ieder bericht, bijvoorbeeld omdat het niet veilig genoeg is of omdat andere waarborgen, zoals een ontvangstbevestiging, niet ingebouwd zijn. Het aanwijzingsbesluit geeft duidelijkheid aan inwoners en bedrijven welk digitaal kanaal zij mogen gebruiken. Van de 342 gemeenten hebben 6 gemeenten (1,8%) een aanwijzingsbesluit gepubliceerd op officielebekendmakingen.nl.

Gemeenten communiceren beperkt over invulling zorgplicht

De Wmebv moet leiden tot een stroomversnelling in de gemeentelijke digitale dienstverlening. Om ervoor te zorgen dat iedereen mee kan in de communicatie van en met de overheid geldt sinds 1 januari 2024 een zorgplicht. Wanneer een inwoner bijvoorbeeld niet begrijpt op welke wijze het mogelijk is digitaal zaken te doen met de gemeente, moet de gemeente hier hulp voor aanbieden. De zorgplicht gaat verder dan de andere verplichtingen uit de Wmebv: het verplicht gemeenten om passende ondersteuning te bieden in álle communicatie met inwoners en bedrijven. Het gaat dus niet enkel om degenen die moeite hebben met digitalisering. Hoewel uitvoering geven aan de zorgplicht verplicht is, ligt niet vast hoe een gemeente deze moet invullen en hoe zij daarover communiceert. Het overgrote deel van de gemeenten (81,3%) biedt geen vindbare informatie over de invulling van de zorgplicht op de algemene (contact)pagina’s op de website. Bij de gemeenten die wel informatie vermelden over de invulling van de zorgplicht, is de strekking van de inhoud algemeen van aard.

Reactie Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG)

VNG Projectleider Wmebv Chris Verhoef: "Dit landelijk onderzoek geeft een beeld van de Wmebv implementatie bij gemeenten, met een focus op de 20 meest voorkomende producten. Het rapport laat zien dat er niet één beeld is. De mate waarin en de wijze waarop verdere digitalisering van de dienstverlening plaatsvindt bij gemeenten hangt mede af van het ICT-landschap en de ICT-mogelijkheden van gemeenten. De mogelijkheden zijn ook gerelateerd aan de grootte van een gemeente. Aansluiting bij gemeentelijke samenwerkingen en gebruik maken van generieke services kan voorkomen dat iedere gemeente de volledige Wmebv implementatie zelf moet uitvoeren. Gemeenten krijgen met de Wmebv de plicht om de digitale dienstverlening naar een hoger niveau te brengen en mogen daarbij de persoonlijk dienstverlening aan haar inwoners niet uit het oog verliezen."

Over het onderzoek

Daadkracht heeft door middel van deskresearch de verplichtingen uit de Wmebv in kaart gebracht. Via online onderzoek is informatie verzameld om te beoordelen op welke wijze gemeenten in de praktijk invulling geven aan de wettelijke verplichtingen. Hiervoor zijn drie aspecten onderzocht. Allereerst is op gemeentelijke websites de aanwezigheid van digitale kanalen voor 20 veel bezochte producten en diensten onderzocht. Hierbij is tevens geïnventariseerd hoe gemeenten op hun websites communiceren over de invulling van hun zorgplicht. Daarnaast is gemeten of en hoe gemeenten een ontvangstbevestiging versturen op een vraag via het algemene e-mailadres of contactformulier van de gemeente. Tot slot zijn de publicaties op officielebekendmakingen.nl onderzocht om te toetsen of en hoe gemeenten een aanwijzingsbesluit hebben genomen en gepubliceerd. Het online onderzoek is uitgevoerd in de periode maart-mei 2025.

Over Daadkracht

Sinds 1999 bouwt Daadkracht aan de digitale overheid. Wij leveren advies en ondersteuning op gebied van elektronisch bekendmaken, organisatievraagstukken gerelateerd aan digitale dienstverlening en we creëren opleidings- en ervaringsplekken voor jong talent. Daadkracht bestaat uit vier bedrijven: Daadkracht Bekendmaken (sinds 1999), Daadkracht Advies (sinds 2008), Daadkracht Digitaal (sinds 2017) en Daadkracht Talent (sinds 2018).

Vertegenwoordigers van gemeenten, provincies, waterschappen en andere overheidsorganisaties kunnen het onderzoek voor de eigen organisatie gratis op https://www.daadkracht.nl/advies-digitale-overheid/wmebv/wmebv-onderzoek/ opvragen.