Krijgen we een Ministerie van Digitale Zaken?

De laatste jaren wordt er al vaak met het idee gestrooid: krijgen we nu dan een ministerie van Digitale Zaken? Meerdere partijen hadden dit voorstel in hun programma staan. Onder die partijen hoort een van de koplopers: D66.

Sinds 2021 beschikt de Tweede Kamer over een vaste commissie Digitale Zaken (DiZa), bedoeld om versnipperd beleid scherper te controleren en te bundelen. Dat was een duidelijke erkenning dat digitalisering een volwaardig, complex beleidsveld is, maar een eigen ministerie bleef dus vooralsnog uit.

In Rutte IV, dat nog tot 2024 zat (ja, dat is pas anderhalf jaar geleden geklapt), kwam er wél een bewindspersoon met digitale portefeuille: de staatssecretaris voor Koninkrijksrelaties en Digitalisering in D66’s Alexandra van Huffelen - ook al D66 dus. Daarmee was er voor het eerst politieke eindverantwoordelijkheid op dit dossier, maar zonder de doorzettingsmacht en begroting die bij een volwaardig ministerie horen.

Tijdens de afgelopen regeerperiode is in juli 2025 de Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS) geactualiseerd. Die strategie legt ambities vast rond o.a. datasoevereiniteit, digitale identiteit, interoperabiliteit en cybersecurity, en fungeert als paraplu voor departementale uitvoering. Of die uitvoering sneller en consistenter wordt met een ministerie, is precies de crux van het huidige debat.

Wat willen de winnende partijen?

We noemde D66 al even. De partij van Rob Jetten profileert zich structureel als voorstander van sterkere centrale regie op digitalisering. In analyses en publieke optredens wordt dat vertaald naar een dedicated bewindspersoon met eigen budget en doorzettingsmacht - door sommigen omschreven als een 'ministerie-light', met de mogelijkheid door te groeien naar een volwaardig ministerie van Digitale Zaken. In de huidige context, waarin D66 het grootst kán worden of mee moet formeren, maakt dat de kans op institutionele opschaling reëler dan in 2024.

PVV heeft in verkiezingsprogramma’s traditioneel geen pleidooi voor een apart digitaal ministerie opgenomen. De partij benoemt wel afzonderlijke digitale thema’s, maar kiest bestuurlijk niet voor een nieuwe departementale structuur. Als de PVV het voortouw neemt - of als sleutelpartner optreedt - ligt continuering van het huidige model (regie via BZK, met een staatssecretaris) dus voor de hand.

Wat betekent dit concreet voor CIO’s en IT-verantwoordelijken?

Goed, we weten de uitslag dus nog niet. Daarom is het verstandig om met twee scenario’s te rekenen, die je vandaag al kunt vertalen naar projecten en budgetten. In een D66-gedreven constellatie is de kans groter op hardere kaders voor inkoop, soevereine cloud, AI-governance en gegevensdeling, met een duidelijk aanspreekpunt, KPI’s en mogelijk een eigen begrotingsdeel. Dat kan besluitvorming versnellen, doublures wegsnijden en cross-departementale afhankelijkheden verminderen.

In een PVV-geleide variant is het waarschijnlijk dat de bestaande governance wordt behouden en het accent komt te liggen op uitvoering binnen huidige structuren, met prioriteit voor cyberweerbaarheid en orde/veiligheid - nuttig voor continuïteit, maar risicovol als interdepartementale afstemming stokt. In beide gevallen blijft de NDS 2025 het inhoudelijk anker waartegen je roadmaps, architectuurkeuzes en compliance-eisen spiegelt.

Waarom de druk nu hoger is dan vorig jaar

De vrijwel gelijke eindstand vergroot de kans dat digitalisering een formatiedossier wordt in plaats van louter uitvoeringspraktijk. PVV en D66 lopen dus nek-aan-nek, maar waar D66 in de lift zit, houdt PVV zich juist in; precies die dynamiek maakt constructies denkbaar waarin centrale digitale regie als ruilmiddel op tafel komt - of juist wordt afgehouden.

Intussen waarschuwen vakpublicaties voor kennisverlies in de Kamer en pleiten experts voor consistent mandaat om AI-adoptie en cyberweerbaarheid te versnellen. De keuze is daarmee minder ideologisch dan praktisch: bestuurlijke slagkracht versus organisatorische rust. 

De situatie in België

Nederland loopt in Europa redelijk achter op digitaal vlak. In België werd digitalisering in februari 2025 bijvoorbeeld al opgewaardeerd tot een volwaardige federale ministerportefeuille. Vanessa Matz (Les Engagés) is sindsdien Minister van Modernisering van de Overheid, met o.a. Digitalisering, AI en Privacy in haar domein, onder premier Bart De Wever. Het is geen losstaand ministerie, maar digitalisering zit wel op ministerieel niveau met eigen beleidsverantwoordelijkheid en dus een duidelijke plek in de Belgische kamer.

De uitvoering leunt sterk op FOD BOSA met de directies DG Simplification & Digitalisation en DG Digital Transformation, die federale standaarden, platforms en e-governmentdiensten ontwikkelen. Een zichtbaar speerpunt is MyGov.be, de digitale identiteitswallet die op 14 mei 2024 - dus al voor het digitale 'ministerie' - landelijk werd gelanceerd en als centrale toegangspoort tot federale diensten fungeert.

Regionaal schuift Vlaanderen via Digitaal Vlaanderen het tempo op, rechtstreeks onder politieke topsturing; begin 2025 werd bovendien een raamovereenkomst gesloten waardoor overheden en scholen breed itsme kunnen inzetten voor identificatie en ondertekening. Zo combineert België ministeriële regie op federaal niveau met stevige regionale uitvoeringskracht.

Een Ministerie van Digitale Zaken 

Of er een ministerie van Digitale Zaken komt, hangt af van de formatie – en dus van wie het initiatief krijgt in een D66-PVV fotofinish. Voor de IT-praktijk is het nu zaak om plannen te ijken op de NDS 2025, leveringsketens en cloudkeuzes te toetsen aan soevereiniteits- en security-eisen, en governance zo te organiseren dat je bij beide uitkomsten snel kunt schakelen. Wordt 2025 het jaar van centrale digitale regie of blijft Nederland vertrouwen op de staatssecretaris-route? Het antwoord volgt aan de formatietafel; hopelijk hebben we voor Kerst een antwoord.