Kunstmatige intelligentie en robots: een kans of een gevaar?

Door: Tobias Wölk, Product Management Automation Technology bij reichelt elektronik

Nederlandse bedrijven hebben momenteel te maken met een ernstig tekort aan mensen. Volgens de cijfers van het CBS stonden in het tweede kwartaal van 2022 maar liefst 466.800 vacatures open. Tegen deze achtergrond is het dus niet verwonderlijk dat de industrie zich steeds meer op robots richt. Uit een onderzoek van reichelt elektronik bleek onlangs dat 93 procent van de bedrijven nu robots gebruikt. Ter vergelijking: in 2019 lag dit percentage nog rond de 29 procent.

Belangrijk onderdeel van processen

Dit betekent echter niet automatisch dat robots menselijke arbeid overbodig zullen maken en onze banen op middellange tot lange termijn zullen overnemen. Slechts ongeveer één op de drie bedrijven is van plan het meeste of al het werk over te dragen aan machines. Het gaat daarbij vooral om werkzaamheden die een hoge mate van reproduceerbaarheid en een minimaal foutenpercentage vereisen, zoals in de productie of de logistiek.

Vooral in de productie kunnen de machines een belangrijk onderdeel van de processen worden. Een deel van de Nederlandse industriële bedrijven gebruikt collaboratieve robots (cobots) voor werkzaamheden aan de lopende band. In heel Europa gebruikt nog niet één op de vier bedrijven cobots in de productie. Deze kleinere robots worden vooral gebruikt om mensen een extra arm te geven. In tegenstelling tot hun grote broers, de industriële robots, hoeven cobots niet achter een veiligheidshek te staan, maar kunnen ze hand in hand samenwerken met getrainde specialisten. Als bedrijven erin slagen hun personeel te instrueren in het gebruik ervan, zullen robots ons werk niet wegnemen. Integendeel, volwassen mens-machine processen kunnen bijdragen tot een aanzienlijke verhoging van de efficiëntie en verhoging van de productie.

Rol van kunstmatige intelligentie

Een andere factor die kan leiden tot een hogere productiviteit is het gerichte gebruik van kunstmatige intelligentie. In de maakindustrie zien we dat AI-projecten vooral worden gebruikt voor procesoptimalisatie. Met name machine learning (ML) wordt vaak genoemd: op basis van verzamelde gegevens worden algoritmen door AI aangepast of uitgebreid. Zo wordt de software geleerd naarmate het proces vordert - en ontwikkelen de robots zich geleidelijk tot intelligente helpers die steeds meer taken van de mens kunnen overnemen. Op hun beurt kunnen mensen zich richten op meer rendabele taken. Daarom is het voor de industrie duidelijk dat over ongeveer vijf jaar het gebruik van AI standaard zal zijn.

Uitdagingen ontstaan vaak als het om data gaat. Op veel plekken staan ontbrekende of moeilijk toegankelijke datasets zinvol gebruik in de weg. Bedrijven moeten zich daarom richten op de toegankelijkheid van de relevante gegevens om ervoor te zorgen dat ze hun AI-projecten met succes kunnen uitvoeren. Tegelijkertijd mag de beveiliging van persoonsgegevens echter niet worden verwaarloosd, anders loopt het succes van het bedrijf gevaar.

Meer cobots op de werkvloer

Het blijkt bijvoorbeeld dat een deel van de Nederlandse industrie inmiddels een goed inzicht heeft in de wijze waarop ze moeten omgaan met data en algoritmen van machines. Dat komt ook omdat bedrijven initiatieven ontwikkelen om het personeel te leren intuïtief om te gaan met kunstmatige intelligentie en machine learning. Het gebruik van robotica en AI kan immers alleen een echte kans zijn met goed opgeleide specialisten.

Mede door de huidige situatie op de arbeidsmarkt is het te verwachten dat het aantal robots en cobots op de werkvloer zal toenemen. In tegenstelling tot mensen is de leercurve van machines veel steiler dankzij ML. Een deel van de Nederlandse bedrijven is zich bewust van deze kans: Voor hen is het duidelijk dat het juiste gebruik van robots hen helpt concurrerender te zijn.

Intelligente robot

Om deze kans te grijpen is de juiste benadering van AI essentieel. Dit is echter precies waar veel bedrijven nog meer uitdagingen zien. Op de vraag of ze alles op dezelfde manier zouden doen als ze opnieuw AI-projecten zouden implementeren, antwoordt de helft ontkennend. Velen zijn niet tevreden over de planning van de projecten en de betrokkenheid van de eigen medewerkers achteraf.

Het is duidelijk dat het gebruik van AI alleen veelbelovend is als er een uitgewerkte strategie is die vanaf het begin wordt ondersteund door het eigen personeel van het bedrijf. Alleen als alle nodige werknemers er vanaf het begin bij worden betrokken, kunnen contactangst en vooroordelen gemakkelijker worden overwonnen dan wanneer er plotseling een intelligente robot op de werkplek verschijnt. Als het personeel achteraf moet worden opgeleid, is dat meestal duurder en tijdrovender. Als ook AI-specialisten worden ingehuurd of bestaande specialisten worden bijgeschoold, kunnen bedrijven zich ook voorbereiden op eventuele softwareproblemen met de AI-programma's. Een afspraak krijgen met een dienstverlener is bijna een gok. Met in-house specialisten daarentegen kunnen de wachttijden aanzienlijk worden verkort.

Conclusie

Als bedrijven erin slagen robotica en kunstmatige intelligentie strategisch in hun processen te implementeren, is het niet alleen de verkoop die daarvan profiteert. Mensen en machines kunnen van elkaar leren en zo de productie op lange termijn efficiënter maken. De schat aan gegevens waartoe AI toegang heeft, is een bijna oneindige bron van informatie. Deze schat moet goed gebruikt worden. Als bedrijven zich bewust worden van hun behoeften en technologie niet alleen gebruiken om de technologie, zullen ze ook sterker uit de personeelscrisis komen. Robots stelen onze banen niet - maar ze kunnen ons wel helpen ze nog beter te doen.